Αν (R. Kipling)

Αν κάποιος δεν γνωρίζει το συγκεκριμένο ποίημα ας το διαβάσει πριν συνεχίσει... Ομολογώ ότι ούτε εγώ το ήξερα, αλλά το διάβασα λόγω της παραπομπής του Προμηθέα σε προηγούμενο σχόλιο. Γι' αυτό το έκανα copy και βρίσκεται κάτω κάτω... (το ποίημα όχι το σχόλιο).

Βέβαια πρέπει να πω εδώ ότι ο Kipling αρχικά είχε ονομάσει το κείμενο "Αν δεν" και είχε το ακριβώς αντίθετο νόημα, ενώ η τελευταία φράση ήταν βεβαίως η ίδια. Ο αρχικός στόχος του, αν και δυστυχώς δεν επιτεύχθηκε, ήταν να το δημοσιεύσει στο ινδικό (κυκλοφορούσε και σε αγγλική έκδοση) περιοδικό αστρολογίας "Tattva Viveka" σε μορφή τεστ του στυλ "Βρείτε πόσο άντρας είστε". Ο αναγνώστης του τότε, θα είχε τη δυνατότητα για κάθε στροφή (που θα ήταν σε μορφή ερώτησης) να βαθμολογήσει τον εαυτό του σε μία κλίμακα από το 1 μέχρι το 5. Δυστυχώς όμως, όπως είπα και παραπάνω, το σχέδιο αυτό μπήκε τελικά στο συρτάρι, μαζί με το αρχικό κείμενο.

<Παρένθεση> Ο Rudyard Kipling γεννήθηκε το 1865 στην, αγγλοκρατούμενη τότε, Ινδία. Σαν συγγραφέας έγινε γρήγορα γνωστός ιδιαίτερα με το "The jungle book" και αργότερα με το "Kim". Είναι σημαντικό να πούμε ότι κατηγορήθηκε συχνά λόγο των απόψεών του για την αποικιοκρατία, της οποίας υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής. Βέβαια, πιο σωστό θα ήταν να πούμε ότι παρεξηγήθηκε παρά ότι κατηγορήθηκε. Απλά καθότι είναι περισσότεροι εκείνοι οι οποίοι αρκούνται στο να διαβάζουν κριτικές παρά τα πρωτότυπα (και μάλιστα γίνονται πολύ πιο φανατικοί υποστηρικτές των υιοθετημένων απόψεων από ότι οι ίδιοι οι κριτικοί) διατηρούνται τέτοιου είδους απόψεις μέχρι σήμερα. Οποιοσδήποτε διαβάσει το ποίημα του "The white man's burden" θα καταλάβει ότι ο Kipling, ναι μεν σημειώνει την τεράστια πολιτιστική διαφορά μεταξύ των λευκών, αποικιοκρατών Άγγλων και των Ινδών, χωρίς όμως κάποια ρατσιστική διάθεση, παρά μόνο για να υπενθυμίσει στους πολιτισμένους Εγγλέζους να φερθούν και πολιτισμένα, διατελώντας ανθρωπιστικό έργο στην περιοχή. Μία πρακτική η οποία δεν θα είχε θετικές επιδράσεις μόνο για τους γηγενείς, αλλά και για το μέλλον της αυτοκρατορίας. Η ιστορία τον δικαίωσε. Και όχι μόνο. Βραβεύτηκε με το Νόμπελ λογοτεχνίας το 1907. <Τέλος παρένθεσης>

Συνεχίζοντας λοιπόν... Ο νομπελίστας, πλέον, Kipling, απογοητευμένος από τον δυτικό κόσμο και την συμπεριφορά των αποικιοκρατών (Άγγλων, Ισπανών, Αμερικάνων κτλ.) θεώρησε χρέος του, αφού δεν μπόρεσε να συνεισφέρει στον ειρηνικό εκπολιτισμό των "βαρβάρων", να βοηθήσει στην διαπαιδαγώγηση των απλών ανθρώπων του δυτικού κόσμου. Έλπιζε να τους αποτρέψει από τέτοιου είδους βαρβαρότητες στο μέλλον. Κάπου εδώ, είναι που ξανανοίγει και το συρτάρι που είχαμε αναφέρει και πρωτύτερα, με τα νεανικά του κείμενα. Το "Αν δεν" ήταν ότι πρέπει για το σκοπό του. Χρειαζόταν, βέβαια, κάποιες μετατροπές. Σαν συγγραφέας διεθνούς κύρους έπρεπε να προσαρμόσει το γραπτό του στα καινούργια δεδομένα. Και πιο μέσο είναι καλύτερο όταν έχεις έναν τόσο υψηλό στόχο, πέρα από την ποίηση. Μόνο που η ποίηση δεν θα είναι ποίηση αν δεν εξυμνεί το ωραίο, το μακρινό, το απλησίαστο. Ήταν τέτοια η δυναμική του κειμένου που αρκούσε η αφαίρεση της λέξης "δεν" από κάθε παράγραφο, για να χαθεί κάθε ίχνος μιζέριας και ανθρωπίλας, για να γίνει ένα μανιφέστο εξύμνησης των απεριόριστων δυνατοτήτων του ανθρώπου. Τόσο απλά! Έτσι πήρε το ποίημα την τελική του μορφή, όπως την γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Το "IF" του Kipling.

Το αν πέτυχε ή όχι κάτι ο Kipling δεν είμαι ειδικός να το κρίνω. Θεωρώ όμως ότι έκανε ένα λάθος. Δυστυχώς η ποίηση και τα νοήματά της γίνονται αντιληπτά περισσότερο από τους ευαίσθητους και τους ονειροπόλους (ακόμα και στην αμεσότητα του συγκεκριμένου ποιήματος). Όμως δεν ήταν αυτοί ο στόχος. Κατά τα άλλα, είναι αρκετοί εκείνοι που όταν διαβάσουν ένα ποίημα σκέφτονται..."πω πω κάνει και ομοιοκαταληξία!". Δεν είναι κακό. Το ότι η μουσικότητα ενός στίχου βρίσκει αποδέκτη είναι αρκετά σημαντικό. Απλά, χάνεται συχνά στην μετάφραση.

Θα ήταν καλύτερο, λοιπόν, να είχε κυκλοφορήσει, όπως ήταν και η αρχική σκέψη του Kipling σε μορφή quiz για life-style περιοδικά. Είμαι σίγουρος ότι όχι μόνο θα το είχαμε διαβάσει όλοι, αλλά θα το μαθαίναμε κι απέξω, ενώ όλες οι γυναίκες θα το είχανε στην τσάντα τους, έτοιμες να τσεκάρουν τον ανδρισμό μας.

Υ.Γ.

Έπεσαν στα χέρια μου πρόσφατα οι σημειώσεις του Kipling σχετικά με το ποίημα αυτό. Περιλάμβαναν μάλιστα και (εδώ είναι το σημαντικό) κάποιες οδηγίες σχετικά με το quiz. Αναφέρει ότι η ιδιαιτερότητα του εν λόγο παιχνιδιού, είναι η δυναμική του. Δεν πρέπει να απογοητεύεται κάποιος όταν δεν τα πάει καλά. Μπορεί να το επαναλαμβάνει κάθε έξι μήνες. Θα ήταν, λέει χαρακτηριστικά, σημαντικό να φτάσει κάποιος στο σημείο να έχει σταθερά τουλάχιστον πέντε από τις δεκατρείς ερωτήσεις με υψηλό βαθμό. Η προαναφερθείσα δυναμική έγκειται στο γεγονός ότι δεν έχει σημασία πιες από τις ερωτήσεις είναι κάθε φορά με την υψηλότερη βαθμολόγηση, παρά μόνο ο αριθμός τους. Είναι μάλιστα και καλύτερα να είναι διαφορετικές κάθε φορά, έως ότου αποκτήσει ο καθένας το δικό του σημείο ισορροπίας.

Ώχ! δεν μπορώ άλλο, με κούρασα. Σταματάω.

IF
IF you can keep your head when all about you
Are losing theirs and blaming it on you,
If you can trust yourself when all men doubt you,
But make allowance for their doubting too;
If you can wait and not be tired by waiting,
Or being lied about, don't deal in lies,
Or being hated, don't give way to hating,
And yet don't look too good, nor talk too wise:

If you can dream - and not make dreams your master;
If you can think - and not make thoughts your aim;
If you can meet with Triumph and Disaster
And treat those two impostors just the same;
If you can bear to hear the truth you've spoken
Twisted by knaves to make a trap for fools,
Or watch the things you gave your life to, broken,
And stoop and build 'em up with worn-out tools:

If you can make one heap of all your winnings
And risk it on one turn of pitch-and-toss,
And lose, and start again at your beginnings
And never breathe a word about your loss;
If you can force your heart and nerve and sinew
To serve your turn long after they are gone,
And so hold on when there is nothing in you
Except the Will which says to them: 'Hold on!'

If you can talk with crowds and keep your virtue,
' Or walk with Kings - nor lose the common touch,
if neither foes nor loving friends can hurt you,
If all men count with you, but none too much;
If you can fill the unforgiving minute
With sixty seconds' worth of distance run,
Yours is the Earth and everything that's in it,
And - which is more - you'll be a Man, my sοn!